ҮБХ-оор юу хэлэлцэв

Ардчилсан намын Үндэсний бодлогын хороо өчигдөр /2025.08.28/ ээлжит бусаар хуралдсан нь улс төр сонирхогчдын анхаарлын төвд байлаа. Уг хурлаар намын дарга Лу.Гантөмөрийн үүрэгт ажлаас чөлөөлөгдөх хүсэлтийг хүлээж авсан бөгөөд дараагийн даргын сонгуулийг энэ ням гариг /2025.08.31/-т хэлэлцэхээр товлосон юм. Түүнчлэн намын даргын сонгуультай холбоотойгоор Дотоод сонгуулийн хороог 15 хүний бүрэлдэхүүнтэй байгуулав. Мөн хурлаар Улс төрийн намын тухай хуулийн шаардлагын дагуу Үндсэн дүрэм, хөтөлбөрийн төслөө ч хэлэлцжээ.

Улс төрийн намын тухай хуулийн шинэчлэлийн дагуу намууд дотоод дүрэм болон мөрийн хөтөлбөрөө шинэчлэх ажлыг энэ ондоо багтааж дуусгах ёстой. Харин АН-ын тухайд эдгээр ажлаас гадна хамтарсан засгаас гарсантай холбоотойгоор Л.Гантөмөр ажлаа өгөхөө мэдэгдсэн тул дараагийн даргын асуудал ийн сөхөгдсөн.

Горилогчдын жагсаалтаас хэн хасагдаж, хэн нэмэгдэв

Сүүлийн хоёр сарын турш дараагийн намын даргад хэн өрсөлдөх талаар таамаг, мөн хэн сонгогдож болох хийгээд болохгүй “онол”-ууд нийгмийн сүлжээгээр хөвөрсөн.

Өчигдрийн ҮБХ-ны хуралдаан дээр намын даргыг сонгох  журмыг танилцуулснаар нэр дэвшихээ зарлаад байсан ч дөрвөөс доошгүй жил сонгуульт алба хашсан байх шаардлагыг хангаагүй гэдэг шалтгаанаар Л.Мөнхбаясгалан, Ч.Лодойсамбуу нар хасагдсан.

О.Алтангэрэлийг мөн хасагдах хүний нэг гэж зарим хэвлэлээр бичиж буй. Гэхдээ тэр 2016 оноос эхлээд 2024 оны 5 дугаар сар хүртэл Дотоод сонгуулийн хорооны гишүүнээр ажилласан байдаг. ДСХ-ны гишүүн нь ҮБХ-ны гишүүн байдгийг намынх нь нөхөд мэдэж байж таараа. Дээр нь УИХ-ын гишүүд ч мөн автоматаар ҮБХ-ны гишүүн болдог. Гээд бодохоор О.Алтангэрэл дөрвөн жилийн босгыг хоёр дахин үржүүлсэнтэй тэнцэх хугацаанд ҮБХ-ны гишүүний алба хашиж байгаа аж.  Тэгэхээр тэр өрсөлдөхөд саад алга гэж үзэж болох юм.

Нэр дэвших хүсэлтийг өнөөдөр /2025.08.29/-ийн 18 цаг хүртэл хүлээж авна. Энэ хугацаанд нэр дэвших нь хэдийнэ тодорхой болсон О.Цогтгэрэл, Б.Пүрэвдорж, Ж.Баярмаа, мөн өрсөлдөхөө өчигдөрхөн олон нийтэд зарласан Ө.Шижир, Б.Отгонбат нараас гадна 31-ний өдрийг хүртэл дахиад хэдэн ч горилогч нэмэгдэж магадгүй. Өөрийгөө нэг сориод үзье, далимд нь “пиар”-аа хийгээд авъя гэсэн горилогчдоос эхлээд нэрээ татаж, санал хуваах зорилготой нөхөд ч байх биз.

АН-ын дотоод сонгууль эргээд намаа хагалах вий

Ямартай ч үлдсэн хоёр хоногт нэлээд “гал гарч”, багагүй “цус урсах” байх. Эхнээсээ нэгийгээ газар дор “булшлах” нь холгүй, хэтэрхий увайгүй “контент” бэлтгэн цацаад авсан. Цаашид хэн нь юу болж хувирахыг таашгүй. Арай гэж нэгдсэн ардчилагчид энэ дотоод сонгуулиасаа болж дахиад задрах дээрээ тулбал харамсалтай.

Өчигдөр ҮБХ-ны хуралдааны үеэр нэр дэвшигч Л.Мөнхбаясгалан байр сууриа илэрхийлэхдээ “Хугацаа нь дууссан, хүчин төгөлдөр бус ҮБХ-ны гишүүд намын даргыг сонгох нь буруу. Би жирийн гишүүдээсээ сонгогдсон, нүүр бардам  намын дарга баймаар байна” хэмээн мэдэгдсэн. Өнгөрсөн хугацаанд Ардчилсан нам хоёр удаа намын даргаа нийт гишүүдийнхээ саналаар сонгосон. Уг сунгаанд С.Эрдэнэ, Х.Баттулга хоёр ялж байсан. Өнгөц харахад энэ нь илүү ардчилалтай мэт харагдах ч  нэдэр дээрээ анхан, дунд шатандаа гишүүд нь талцан хуваагдаж, дотоод эв нэгдэлд нь сөргөөр нөлөөлдөг. Дээр нь тухайн үед тамга барьж байсан даргын томилсон хүмүүс орон нутгийн намын хороодыг удирдаж байдаг тул сонгуулийн үр дүн ямар байх нь анхнаасаа ойлгомжтой байдаг. Сонгуулийн дараа орон нутаг дахь намын гишүүд хэсэгтээ л учраа олохгүй, хоорондоо эвлэлдэн нэгдэж чаддаггүй гашуун сургамж буй. ҮБХ-оос сонгох нь ялгаагүй хайрцагладаг ч арай хохирол багатай юм даа.

АН-ыг хэн удирдвал сонгуульд ялах вэ

Горилогчдоос одоогоор хамгийн гарах магадлалтай нь УИХ дахь АН-ын бүлгийн дарга О.Цогтгэрэл. Тэрбээр фракци, клубүүдтэй тохироогоо хийж чадсан гэдгийг улс төрийн хүрээнийхэн шивэр авир хийсээр буй. Өмнө нь нэг удаа намын даргын суудалд суух шахсан О.Цогтгэрэл энэ удаа тамга атгахад гайхах юмгүй. Түүнд “увс” хүний хөдөлмөрч чанар, гүйлгээ ухаан, бизнесийн хүний тооцоотой хийгээд хариуцлагатай байдал гэх мэт олон давуу тал бий. Гэхдээ тэр хоёр парламент дамжин УИХ дахь намын бүлгээ удирдсан. Тэгэхээр энэ удаагийн парламентад АН хүчтэй сөрөг хүчин болж чадахгүй байгаагийн ял зэм түүнд ч бас хамаарна. Нөгөөтэйгүүр удирдагчийн харизм бас дутагдах талтай. 

Улс төрийн намын зорилго бол улс орноо хөгжүүлэх мөрийн хөтөлбөр дэвшүүлж, түүнийгээ хэрэгжүүлэх явдал. Үүний тулд ялж, эрх барих ёстой. Тэгвэл ялалт байгуулахад нөлөөлөх хүчин зүйлсийг эрэмбэлвэл намын “толгойлогч” яах аргагүй эхэнд нь бичигдэх биз. Тус намын ҮБХ-ны гишүүн М.Тулгат өчигдөр “Нам дотроо хэр нэр хүндтэй, хэдий хэр санал багцалж чадсанаас хамаарч намын дарга сонгогдоод  байдаг. Гэтэл сонгуулиар ард түмнээрээ дүнгээ тавиулдаг. Тиймээс өнөөдөр ард түмний дунд хэн нэр хүндтэй байна, хэн энэ намын нүүр царай болж чадах вэ гэдгийг харгалзан үзэх шаардлагатай. 2028 онд бид ялмаар байна.”хэмээн байр сууриа илэрхийлсэн.

Гарцаагүй үнэн. АН 200 мянган гишүүнтэй гэдэг. Тэд сонгуулиар өнөө л муу намдаа саналаа өгнө. Тэгвэл цаана нь байх сая гаруй сонгогчийн саналыг татах нь чухал. Тэгэхээр олон нийтэд илүү хүлээн зөвшөөрөгдөх лидер энэ намыг удирдвал дараагийн сонгуулиар ялалтын чимээ ойртож магад. Энэ утгаараа  өнөөдөр АН-ын лидерүүдээс нийгэмд илүү хүлээн зөвшөөрөгдөх магадлалтай нь О.Алтангэрэл. Тэр анх удаа сонгуульд оролцохдоо тойрогтоо нэгээр гарч, араасаа намынхаа нөхдийг дагуулсан. Хуульзүйн сайдын албыг хашиж байхдаа санаачилсан “Хууль бус хөрөнгийг иргэний журмаар хураан авч, нөхөн төлүүлэх тухай” хуулийн төсөл нь олон нийтэд ихээхэн таалагдсанаар нэр хүнд нь нэлээд өссөн. Нөгөөтэйгүүр, түүнийг намынхаа үзэл баримтлалтай зөрчилдсөн хууль санаачиллаа хэмээн шүүмжлэх журмын нөхөд ч буй. Ямартай ч намын даргад өрсөлдөхөө албан ёсоор мэдэгдээгүй ч өрсөлдөх боломжтой кандидатуудын дотор түүний нэрийг журмын нөхөд нь хэдийнэ оруулчихсан байгаа. Ер нь манай ардчилагчид эрх барьж байгаа намаасаа үлгэр авч, нэр цэвэр, муу түүхгүй залуучууддаа боломж олгох цаг болсон л доо.