m.mn
түрүүлж мэдээлнэ
Архив
2014.04.15 05:13
11077
Өгөдэй хаан

Чингис хааны 3 дахь хөвгүүн Өгөдэй хаан, Хиад ясны Боржигон овогтон. Чингис хааны их хатан Бөртэ-Үжингээс улаан морин жил буюу 1186 онд Чингисийн гутгаар хүү болон төржээ. 15 насантайгаасаа эхлэн эцгээ дагаж Монгол олон аймгийг нэгтгэхэд оролцжээ. 1211 онд Чингис өмнө зүг дайлах үеэс Өгөдэй, Цагаадай, Зүчи гурав, баруун гарын цэргийг захирч Алтан улстай байлдав. Басхүү 1219 онд 33 настайдаа Өгөдэй., эцгээ дагаж баруун зүг дайлахаар мордож, ах Цагаадайтайгаа нэгэн замын цэргийг захирч Сартуул улсын Отрар хотыг байлдан эзэлж дагаар оруулав. 1221 онд Өгөдэй, Зүчи, Цагаадай гурав баруун гаруун цэргийг захирч Амударъя мөрөн одоогийн Узбекстан, Туркменистан болон Афганистаны заагт байгаа дундад Азийн хамгийн урт мөрнийг гэтлэн Сартуул улсын эртний нийслэл Өргэнч хотыг буулган авчээ. 1223 онд Өгөдэй нэгэн түмэн цэрэг авч Шин мөрнийг уруудсан олон хот балгасыг эзлэхээр мордоод Шистан хот хүрч байлдах гэж байтал Чингис хаан илч илгээж: “Зуны их халуун болох гэж байна. Цэрэг гаргаж байлдах хэрэггүй” гэж хэлүүлсэнд Өгөдэй байлдахаа зогсоож  Чингис хааны дэргэд ирж нийлэв. 1224 онд Чингис хааан Самаркандад өвөлжиж, Өгөдэй, Цагаадай хоёрыг Хар нуур \Узбекстанд буй хар нуур\ тийшээ явуулж хун галуу агнуулав. Өгөдэй, Цагаадай хоёр эцгийнхээ зарлигаар хун галуу агнаж 7 хоног бүрт 50 тэмээгээр Чингис хаанд хүргүүлэн баярлуулж байв. 1225 онд Өгөдэй, Цагаадай хоёр Шар мөрний хөвөөнд Чингис хаантай нийлээд улс Монголдоо эргэж иржээ. 1227 онд Чингис хаан, Тангад улсыг байлдаж байхдаа хүндээр чилээрхэв. Тэгээд насан хутаг төгсөх ойртсоноо мэдэж биеийн ойр байсан Өгөдэй, Тулуй хөвгүүдээ дуудаж “Намайг нас нөгчсөний хойно Өгөдэйг хаанд өргөмжилж, та бүгдээр түүний сонсож явцгаа. Миний зарлигийг бүү зөрчигтүн” гэж гэрээслээд мөнх тэнгэрт халив. Чингис хаан амьд сэрүүн байхдаа төр засах хэргийг зориуд Өгөдэйгөөр хийлгэж байсан бөгөөд 1219 онд албан ёсоор өөрийн хаан төрийн залгамжлагчаа болгожээ. 1235 онд Өгөдэй анх удаа ахмад хөвгүүдийн аян дайныг зохион байгуулж, Бат зэрэг хүмүүсээр баруун тийш дайлуулаад одоогийн Орос, Болгар, Польш, Чехословак, Хангари, Герман, Австри, Румын зэрэг Европ тивийн олон улсыг байлдан эзлүүлсэнд Өгөдэй хааны үед Монгол хаант улсын хил өргөжөөд баруун зүг Дон мөрөн, зүүн зүг Бүвехай тэнгис, өмнө зүг Хувай Ле гол, умар зүг мөсөн далай хүрчээ. Мөн түүнчлэн хот газарт арван замыг байгуулж, шалгуурын дүрмийг сэргээж, бичгийн сургууль болон олон өртөө зам байгуулав. Өгөдэй их хаан хөх тэнгэрт халихын үед 13 жил хаан их сууринд сууж, засаг төрийг жолоодохдоо “Би

  1. Алтан улсыг эзлэн дагуулав
  2. Элч явуулж харилцах өртөө замыг тавиулав
  3. Усгүй газарт худаг малтуулж, ард иргэдийг ус, өвсөнд хүрэлцээтэй болгуулав.
  4. Олон газарт мэдээлэгч захирагч нарыг тавьж улс иргэнийг амар түвшин болгов. Хаан эцгээс хойш энэ 4 үйлийг нэмлээ. Бас 4 муу үйлийг үйлджээ” гэж өөрийн алдар гавьяа зүтгэлээ зөв оновчтой үнэлсэн мөртлөө бас алдаа буруугаа нууж далдлалгүйгээр дурьдсан байдаг юм. Тэрээр эцгийн адил хүн төрөлхтөний түүхэнд мөнхрөн үлдсэн билээ.