Шинжлэх ухааны хувьсгал хүн төрөлхтөн үүссэн хугацаатай харьцуулбал нэн шинэ үедээ орно. Шинэ тив, шинэ газар нээх танин мэдэхүйн хувьсгал, аж амьдралыг сайжруулах хөдөө аж ахуй газар тариалангийн хувьсгал, оюун санаа хүн хүнтэйгээ харилцах харилцааг шинэ түвшинд аваачсан технологийн хувьсгал гээд түүхэн хугацаанд цөөнгүй хувьслаар бид дамжин иржээ. 1990 он, Коммунист дэглэмийн олон орнууд задарч улс төр, нийгэм эдийн засгийн цоо шинэ өрсөлдөөнд шилжиж, иргэд хоорондын харилцаа холбоо ч цоо шинэ түвшинд гарах эхлэл тавигдсан байдаг. Хүний амьдралын энгийн хэв маяг болох дэлгүүр хэсэх, худалдаа хийх зэргээр нийгэмшиж, чөлөөт цагаа өнгөрөөх, мэргэжлийн харилцаа холбоо үүсгэх зэрэг үйлдлүүд бүгд шахам интернэт рүү шилжсэнээс болж уламжлалт бизнес загваруудад томоохон сорилт тулгарч зарим нэг нь үүд хаалгаа барьж цоо шинэ өрсөлдөөн бий болсон гэхэд хилсдэхгүй.

Жишээ нь: Уламжлалт банк санхүүгийн салбар технологийн салбарт шилжиж “Финтек” (Financial Technology) салбар эрчээ авч үйлчлүүлэгчийн олон бичиг цаас дамжсан процессыг хөнгөвчлөн, өөрчлөлт өрсөлдөөнд хойрго хандсан нэгнийг өршөөлгүй залгиж цааш харуулсан. Аялал жуулчлалын салбарт ч мөн адил. Үүсэж хөгжсөн хугацаатай нь технологи нэвтэрсэн хугацааг харьцуулбал 30хан жилийн настай. Гэвч өөрчлөлт шинэчлэлт асар хурдацтай явагдаж, 178 жилийн түүхтэй аялал жуулчлалын хамгийн том гигант байсан Thomas Cook Group 2019 онд үүдээ барьсан. Салбарын экспертүүд эл дампуурлын гол шалтгааныг хэт данхар бүтэц, технологийн нэвтрэлтийг түрүүлж ашиглаж чадаагүйд оршино хэмээн тодорхойлж байсан удаатай.

Анхны аялал жуулчлалтай холбоотой цахим каталоги 1994 онд хийгдэж ердөө 2 жилийн дараа бидний сайн мэдэх tripadvisor.com, booking.com гэх мэт онлайн аяллын агентлагууд шил шилээ даран байгуулагдсан. Хэрэглэгч рүү чиглэсэн технологийн инновацлаг бүтээгдэхүүн нь нөгөө талд бизнесийн байгууллагуудын удирдлагын систем (PMS-Property Management System) ERP системийг ч хөгжлийн дараагийн шатанд гаргасан. Уламжлалт GDS систем, суурилуулалт шаарддаг, өндөр үнэтэй системүүд үүлэн (cloud) технологит шилжиж жижиг том гэлтгүй аль ч шатны аялал жуулчлалын үйлчилгээ эрхэлж буй байгууллагууд хэрэглэж болохоор болсон. Монгол орны хувьд аялал жуулчлал, зочлох үйлчилгээний салбар дахь технологийн түүхэн хэрэглээг дараах хэд хэдэн үеүүдэд хувааж болох юм.

1. - Вэб нэвтрэлтийн үе - 2000 он гарч интернэт, компьютерын хэрэглээ нэмэгдэж томоохон зочид буудлууд нэрийн хуудас, цахим танилцуулгыг өөрсдийн бололцоо нөөцөд тулгуурлан хийж эхлэсэн. Шууд захиалга авах арын дэд бүтцээс илүүтэй холбоо тогтоох мэдээллүүдийг байршуулж захиалга борлуулалтаа дэмжих, бизнесийн нэр хүндээ өсгөх хэлбэрт шилжсэн байдаг. Үүнийг дагаад захиалга бүртгэл, нэмэлт үйлчилгээ, өдөр тутмын зочин бүртгэх гаргах гэх мэт уламжлалт цаасан бүртгэлийг бага багаар халж орчин үеийн PMS (Property Management System) суурь тавигдсан байдаг. Үүнийг дагаад үйлчилгээний туслах хэсгүүдэд нэгдмэл дэд бүтэц бүхий програм хангамжуудын хэрэгцээ шаардлага үүссэн.
2. - Дэлхийн жишиг монголд - 2005 оноос эхтэй олон улсын стандартад нийцсэн сүлжээ зочид буудлууд ээлж дараалан байгуулагдаж тухайн үедээ дотоодын зочлох үйлчилгээний байгууллагуудад томоохон өрсөлдөөн авч ирсэн. Мэдээж менежментийн хувьд бүх зүйлс хийгддэг учраас дотоод сүлжээ, технологийн хувьд олон улстай мөр зэрэгцэх томоохон боломжтой болцгоосон. Олон улсын хамгийн том GDS (Global Distribution System) системээр дамжин үйлчлүүлэгчтэй харилцах боломжтой болсон төдийгүй дотоод удирдлагын Opera систем ашиглаж хөрөнгөө удирдаж цоо шинэ түвшинд хүрцгээсэн. Хүний нөөц, ур чадварын хувьд ч өсөж дэвших томоохон боломжийг монголын зочлох үйлчилгээний салбарт авч ирсэн. Мөн дотоодын платформ, систем хөгжүүлэгчид энэ үеэс эхлэн жижиг дунд хэмжээний зочлох үйлчилгээний байгууллагуудад ресторан ПОС-ын систем, хөрөнгө удирдлагын системүүдийг зориулан бүтээж эхлэсэн. Аялал жуулчлалын тур оператор компаниудын хувьд ч өөрийн вэбсайтаас гадна гуравдагч төрлийн платформуудад (Tripadvisor) өөрийн профайлыг үүсгэн түүгээр дамжуулан бүтээгдэхүүнээ сурталчлан борлуулах эхлэл тавигдсан.
3. - Үйлчлүүлэгчийн хувьсал - 2010 оноос сошиал медиа хэрэглээ жил тутам хамгийн багадаа 10% нэмэгдэж 2024 оны 1 сарын байдлаар 2.5 сая сошиал медиа хэрэглэгч, нийт иргэдийн 3 хүн тутмын 2 нь интернэт тогтмол ашигладаг гэсэн баримт байна. Интернэт хэрэглэгчийн тоо 7 жилийн өмнөхтэй харьцуулахад 22 дахин, 4 жилийн өмнөхтэй харьцуулахад 4 дахин өсөөд байна. Эрэлт байгаа газарт нийлүүлэлт байдаг. Хэрэглэж суурилуулахад төвөгтэй платформууд үүлэн технологид шилжиж илүү хэрэглэгчтэйгээ ойр болсон. 2016 онд зочид буудал амралтын газрын мэдээллийн сан бүхий захиалгын вэбсайтmn мэндлэж, 2019 онд зочлох үйлчилгээний бизнес эрхлэгчдэд зориулсан хөрөнгө удирдлагын horecasoft, аялагчдад илүү олон сонголтыг өгөхөд зориулсан joinme.mn, tapatrip.com гэх мэт платформууд үүсэж салбарын тенологи, тэр дундаа дотоодын аялагчдын хүсэлд цоо шинэ бүтээгдэхүүнээ танилцуулцгаасан. Уламжлалт зах зээлийг эвдсэн шинэ бизнес загвар бүхэнд тулгардаг бизнесийн бусад байгууллагуудын үл тоосон байдал, хэрэглэгчдийн зүгээс ирэх үл итгэл нь мэдээж энэ төрлийн бизнесүүдэд хамгийн түрүүнд тулгардаг, хамгийн том асуудал юм. Гол нь уйгагүй үнэнч найдвартай байдал энэхүү үзлийг эрс өөрчилж эхнээсээ дэлхийн хэмжээний платформуудтай дата мэдээллээ солилцох, тэднээс захиалга хүлээж авах боломжтой API холболтуудыг амжилттай нэвтрүүлжээ.

Цаашид бид… Хэрэглэгч олон талт хайлтын платформуудын ард гарч, сошиал медиагаас мотиваци авч, онлайн аяллын агентлагуудаар сонгон үйлчлүүлэх чиг хандлагатай болсон. Бизнесийн байгууллагууд сошиал медиа, хайлтын платформууд (Google, Bing, Yandex, Naver) дээр ямар нэг илэрцтэй байх нь бизнесийн нэр хүнд төдийгүй, борлуулалт маркетингийн чухал хэрэглэгдэхүүн болон өөрчлөгджээ. Аялагчдын сонголт хийх алхамтуудыг доорхи зурагт харуулав.

Өөрсдийн бизнесийн онцлогт тохирохоос сонгоод бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээ байршуулан хөдөлмөрөө хөнгөвчлөх, хэрэглэгчийн худалдан авалтад өртөх боломжтой юм.

Бид нэг нэгнээ дуурайх хандлагатай хөгждөг, нэгж ажилтанаас салбарын туршлага, бизнес төлөвлөлт, судалгаа шинжилгээ, гэрээ хэлцэл, сошиад медиа маркетинг, контент бэлтгэл, онлайн дээрхи олон сувагжуулалт, вэб дизайн, SEO гэх мэт нэгж ажилтанаас маш олон ур чадвар шаардана. Үүнд бизнесийн байгууллагууд буруугүй. Зах зээлийн хувьд жижиг, кластер байдлаар хөгждөг манайх шиг оронд нэгж ажилтанаас маш олон ур чадвар шаардах нь аргагүй юм. Гагцхүү шинэ үеийн дижитал маркетингийн эдгээр арга хэрэглэлүүдтэй ажиллаж чадах чадварлаг ажилтануудыг академик түвшинд бэлтгэх нь зайлшгүй шаардлагатай байгааг зочлох үйлчилгээ, аялал жуулчлалын чиглэлээр төгсөгч бэлтгэдэг их дээд сургуулиуддаа дахин дахин уриалъя.

Монголын аялал жуулчлалын технологийн төвийн Гүйцэтгэх захирал Г.Анхбаяр