Төв Азийн тэргүүлэгч улсуудын нэг болсон Казахстаны эдийн засаг тогтвортой өссөөр байна. 1991 онд ЗХУ задран унасны дараа дөнгөж тусгаар улс болсон Казахстаны эдийн засгийн байдал маш хүнд байдалд орсон байдаг. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүн нь даруй 11 хувиар буурч, инфляц 147 хувьд хүрч, бараа бүтээгдэхүүний үнэ сар бүр 60 шахам хувиар өсч байсан гэх статистикийн тоо баримт байдаг аж. Олон арван томоохон үйлдвэр хаалгаа барьснаар ажилгүйдэл эрс нэмэгдэж, тус улсаас арга буюу дүрвэн гарагсад ч огцом өсчээ. “Пост-ЗХУ” буюу ЗХУ-ын дараах хямралаас Казахстан харьцангуй богино хугацаанд гарч, эдийн засаг нь тогтворжин ДНБ-ий хэмжээ зургаан жилийн дотор 1990 оныхоо хэмжээнээс анх удаа давсан байдаг. Гэвч дөнгөж хөл дээрээ босч эхэлсэн Казахстаныг 1997 оны Азиас эхтэй даяар эдийн засгийн хямрал, улмаар “Ковид-19” цар тахлын үеийн он жилүүд сорьсон ч ухаалаг бодлого явуулан бага хохиролтойгоор давж чаджээ.

 

 

Тус улсын ДНБ өсч байгаа нь түүнчлэн эдийн засгийн идэвхжлийн ерөнхий түвшин нэмэгдэж, хүн амын амьжиргааны түвшин ч дээшлэх болсныг харуулах ажээ. Тус улсын эдийн засгийн зүтгүүр нь мэдээж уул уурхайн салбар. Д.Менделеевийн үелэх системийн 110 химийн элементээс 99 нь тус улсад илэрч, тэдгээрээс 60 гаруйг нь олборлож буй тул арга ч үгүй. Ашигт малтмал олборлох, боловсруулах салбар Казахстаны ДНБ-ий 70 хүртэлх хувийг дангаар хангаж, валютын орлогын дийлэнх хувийг бүрдүүлдэг болжээ. Өдгөө тус улсад 177 гэрээ, 78 лицензийн дагуу 164 компани байгалийн баялаг олборлож ашиглах үйл ажиллагаа явуулдаг байна. Иймд уран, титан, цирконий, алт, мөнгө, газрын тос, байгалийн хий, төмөр гээд бүхий л төрлийн ашигт малтмалын олборлолт Казахстаны хувьд стратегийн ач холбогдолтой гэдэг нь тодорхой. Казахстаны Засгийн газар хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах, жижиг, дунд бизнесийг дэмжих, хүний нөөцийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн стратегийн хөтөлбөрүүдийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлсээр байна. Дээрх арга хэмжээнүүд эдийн засгийн өсөлтийг урт удаан хугацаанд хангах, хүн амын амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэх зорилготой аж. Товчдоо бол бусад орны хэрэгт хөндлөнгөөс үл оролцох нейтрал статус бүхий гадаад бодлого, дотооддоо олон үндэстэн, ястан хооронд эв эеийг сахин оршихыг хангасан явдал, эдийн засгийн оновчтой бодлого, байгалийн асар их баялаг болон Европ, Азийг холбосон газар зүйн онцгой байрлал гээд олон хүчин зүйлээс үүдэн үүсгэн байгуулагдаад 30 гаруйхан жил болж буй Казахстан бүс нутагтаа тэргүүлээд зогсохгүй Ази, цаашилбал дэлхийн стратегид тодорхой хэмжээний нөлөө үзүүлэх чухал тоглогч болж эхэлж байх шиг.

 

 

2022 онд эрх баригчдын эсэргүүцсэн бослого хөдөлгөөн өрнөж, олныг хамарсан жагсаал цуглаан болсон ч Жомар Токаевийн засаг захиргаа байдлыг намжааж чадсан юм. Казахстан нь нефть олборлолт, үйлдвэрлэлээр дэлхийд дээгүүр орно. 2022 оны байдлаар өдөрт 1.7 сая торх нефть олборлож байсан нь дэлхийд долоод орох үзүүлэлт. Мөн 2023 онд 30 тэрбум торх нефтийн нөөцийг бүрдүүлж энэ үзүүлэлтээр дэлхийд 12-т бичигдэж байв. Мөн тус улс байгалийн хийн асар их нөөцтэй. Жилд дунджаар 22.8 тэрбум шоо метр хий олборлож дэлхийд эхний 30-д багтаж байна. Нүүрсээр ч баян. Жилд дунджаар 113 сая тн нүүрс олборлож буй нь дэлхийд наймд орох үзүүлэлт. Усны нөөц ихтэй, Ишим, Сырдарья мөрөн, Балхаш нуур гээд. Нэг үгээр Казахстан нь байгалийн асар их баялагтай, эрчим хүчний арвин эх үүсвэртэй улс юм. 10-15 жилийн өмнө гадаадын хөрөнгө оруулалтыг эсэргүүцсэн жагсаал хөдөлгөөн үе үе болдог байсан ч одоо тэр үе өнгөрчээ. Байгалийн баялгаа ашиглаж, хувааж ашиг шимийг нь хүртэх нь зөв гэдгийг казах иргэд ойлгож эхэлсэн хэмээн Ерөнхийлөгч Токаев саяхан Хамтын нөхөрлөлийн орнуудын дээд хэмжээний уулзалт дээр онцлон мэдэгдсэн билээ. “Иргэдийн ойлголцол, хандлагад том дэвшил гарсныг хэлэх хэрэгтэй. Баялгаа зөв зохистой ашиглаж, хамтарч, хөрөнгө оруулалт татаж байж хөгждөг, дэлхий нийттэй зэрэгцэж алхдагийг манай иргэд ойлгодог болсон нь хамгийн том дэвшил” хэмээн ярьжээ. Асар их баялагтай, нөөцтэй Казахстан улс дэлхийн томоохон хөрөнгө оруулагчдын сонирхлыг татаж, хөгжиж буй орнуудын тэргүүн эгнээнд явах болсныг олон улсын тоймч, эдийн засагчид онцолж байна. Казахстаны Засгийн газар хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах, жижиг, дунд бизнесийг дэмжих, хүний нөөцийг хөгжүүлэхэд чиглэсэн стратегийн хөтөлбөрүүдийг үргэлжлүүлэн хэрэгжүүлсээр байна.

 

Дээрх арга хэмжээнүүд эдийн засгийн өсөлтийг урт удаан хугацаанд хангах, хүн амын амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэх зорилготой аж. Товчдоо бол бусад орны хэрэгт хөндлөнгөөс үл оролцох нейтрал статус бүхий гадаад бодлого, дотооддоо олон үндэстэн, ястан хооронд эв эеийг сахин оршихыг хангасан явдал, эдийн засгийн оновчтой бодлого, байгалийн асар их баялаг болон Европ, Азийг холбосон газар зүйн онцгой байрлал гээд олон хүчин зүйлээс үүдэн үүсгэн байгуулагдаад 30 гаруйхан жил болж буй Казахстан бүс нутагтаа тэргүүлээд зогсохгүй Ази, цаашилбал дэлхийн стратегид тодорхой хэмжээний нөлөө үзүүлэх чухал тоглогч болж эхэлжээ.