Чих дэлдийм, өр өвтгөм аймшигт хэрэг явдлууд ар араасаа хөвөрч байгаа ч бид дасаж, бараг дөжрөх янзтай болжээ. Сайндаа л долоо хоног олон нийтийн сүлжээнд маргааны сэдэв болгоод, тэгсхийгээд мартчихна.

2023 оны байдлаар улсын хэмжээнд 23064 гэмт хэрэг бүртгэгдсэн бол энэ үзүүлэлт жилээс жилд өссөөр 2024 онд 44673 болж өсжээ. Гэмт хэргийн гаралт өсөхөд ажилгүйдэл, архидалт, ядуурал гэх мэт олон хүчин зүйл нөлөөлж байгаа ч энэ удаа гэмт хэрэг хийх сэдэл төрүүлдэг мэдээлэл, контентууд, тэдгээрийг бүтээгчдийн талаар өгүүлсү.

Хүн гэдэг сониуч бөгөөд бусдын тухай, ялангуяа муу явдал, гэмт хэргийн талаарх мэдээллийг илүүтэй сонирхож уншдаг, үздэг, сонсдог.

Эрэн сурвалжлах сэтгүүл зүй болон  шар хэвлэлийн үндсийг тавьсан гэгддэг Пулицерын эрхлэн гаргаж байсан сонины талбайн багагүй хэсгийг гэмт хэргийн тухай мэдээлэл эзэлж байсан нь ч үүний нэг нотолгоо гэж хэлж болох юм.

Гэмт хэргийн талаарх мэдээлэл нь нэг талаар  хүмүүст өөрийгөө болоод хайртай хүмүүсээ гэмт хэргээс хамгаалах далд ухамсрыг бий болгож байдаг ч нөгөө талдаа сэтгэцийн эмгэгтэй хүмүүст уг гэмт үйлдлийг дуурайж хийх сэдэл төрүүлдэг гэдгийг сэтгэл зүйчид анхааруулдаг.

Гэмт хэргийг илрүүлдэг адал явдалт кинонууд үзэлтээрээ, ном зохиолууд нь ч борлуулалтаараа тэргүүлж байдгийн учир мөнөөх л хүн гэгч амьтны хэрэгт дуртай төрөлх зөнтэй холбоотой биз ээ.

Чухам ийм учраас л контент бүтээгчид тухайн цаг үедээ олон нийтийн дунд шуугиан тарьж байсан гэмт хэрэг, болсон явдал, бодит түүхийг сонгон ярьж, дүрсжүүлэн хүргэсээр байна.

Тэдний хийсэн контентыг хэдий чинээ олон хүн үзнэ, орлого нь төдий чинээ нэмэгддэг. Шулуухан хэлэхэд, бусдын зовлонг зоолж, мөнгө олж байгаа хэрэг л дээ. Гэвч тэд мөнгө олж байхад нөгөө талд нь гэмт хэрэг нэмэгдэж, хохирогчид өсөж байдгийг анхаарах ёстой!

Тэгэхээр үзэгч, уншигчдын сонирхлыг дагах уу эсвэл сэтгүүл зүйн зарчмыг мөрдөх үү гэдэг сонголт тулгарч байна. Нөгөөтэйгүүр youtuber, блоггер зэрэг контент бүтээгчдийг  мэдээллийн хэрэгсэл гэж үзэх үү, тэдний хийсэн бүтээлийг хэвлэл мэдээллийн хэрэгслийн бүтээгдэхүүн гэж үзэх үү гэдэг асуулт ч урган гарч ирж байгаа юм.

Тэгвэл эхлээд мэдээлэл гэж юу юм бэ гэсэн асуултад хариулах гэж оролдъё. Энгийнээр тайлбарлавал, хэн, хэзээ, хаана, юуг хэрхэн хийсэн бэ гэсэн асуултад хариулагдаж байгаа л бол мэдээлэл гэж үзэж болно. Энэ нь мэргэжлийн редакцид бэлтгэсэн эсвэл сонирхогч, бүр хувь иргэний бэлтгэсэн мэдээлэл байсан ч ялгаагүй, уншигч, үзэгчид тодорхой ойлголт өгч ч байгаа бол мэдээлэл гэж үзэхээс өөр аргагүй. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслүүдийн тухайд энэ үнэнийг хүлээн зөвшөөрөхөөс зайлсхийж ирсэн.

Үнэн хэрэгтээ бүх редакци олон нийтийн сүлжээгээр дамжуулан мэдээллээ хүргэж буй. Тэр ч байтугай төрийн байгууллагууд, өндөр албан тушаалтнууд ч олон нийтийн сүлжээн дэх алба, амины талбараараа дамжуулан мэдээлэл хүргэж, иргэд тэндээс мэдээлэл авах болсон энэ цаг үед бид контент бүтээгчдийг мэдээллийн нэг эх сурвалж гэж хүлээн зөвшөөрч, тэдний хийж буй бүтээлд тодорхой шаардлага тавих нь олон нийтийн эрх ашигт нийцнэ.

Хайлтаараа гүүглийн дараа буюу хоёрдугаарт эрэмбэлэгдэж буй youtube.com сайт нь өнөөдрийн байдлаар 2.5 тэрбум хэрэглэгчтэй болоод байна. Монгол Улсын тухайд хэрэглэгч нь нэг саяд дөхөж буй. Эдгээр хэрэглэгчийн дийлэнх нь үзэгч бол багаахан хувь нь контент бүтээгчид. Youtube.com сайтаас  тавьсан дагагчийн тоо, үзэлтийн цаг зэрэг шалгуурыг хангасан хэрэглэгчид төрөл бүрийн хэлбэр, агуулгаар контент бүтээн, уг сайтад нийтэлж, улмаар орлого олдог.

Тэдний дунд өмнө хэлсэнчлэн зөвхөн гэмт хэргийн тухай дагнан ярьдаг youtuber-үүд цөөнгүй бий. Хэрэв YouTuber-үүдийг мэдээллийн хэрэгсэл гэж үзвэл тэд Хэвлэл мэдээллийн ёс зүйн зарчмыг мөрдөх ёстой. Уг зарчмын 4.4-т 4.1 “ Гэмт хэрэг үйлдэгдсэн аргыг нарийвчлан харуулсан нийтлэл, нэвтрүүлэг хийхээс зайлсхийнэ.”, 4.4-т “Золгүй явдал, осол, хүчирхийллийн талаарх зураг, дүрсийг мэдээлэхдээ тухайн зураг, дүрс нь хүүхэд, өсвөр үеийнхэнд хэрхэн нөлөөлөх магадлалыг харгалзана” хэмээн тус тус заасан байдаг. Түүнчлэн осол, гамшиг, гэмт хэргийн зураг, дүрсийг нийтэд хүргэхдээ тухайн хэргийн золиос, түүний ойр дотныхон болон хүүхэд, өсвөр үеийнхэнд уг дүрс хэрхэн нөлөөлж болохыг харгалзаж, онцгой няхуур бөгөөд мэдрэмжтэй хандахыг сануулсан. Гэтэл гэмт хэрэг ярьдаг YouTuber-үүд энэ зарчмыг ноцтой зөрчиж, гэмт хэрэг хэрхэн үйлдэгдсэнийг нэг бүрчлэн үзүүлж байгаа нь маш увайгүй хэрэг.

Хэдийгээр YouTube.com сайт нь үзүүлж буй контентуудын дүрсэд тодорхой хэмжээгээр хяналт тавьдаг ч одоогоор агуулгыг бүрэн хянах боломжгүй байгааг далимдуулан тэд гэмт хэргийн тухай маш нарийвчлан ярьдаг. Энэ төрлийн контентууд нь YouTube-ээс хальж, facebook-т хүртэл нэвтрээд буй.

Эдгээр нь багаасаа хүчирхийлэлд автсан болон гадуурхагдан сэтгэл зүйдээ том гэмтэл авсан хүмүүст өшөө хорслоо тайлах арга замыг нь зааж өгдөг бэлээхэн хичээл болчихож байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, энэ төрлийн контентуудад гэмт хэргийг хэрхэн төлөвлөж үйлдэх, ул мөрөө хэрхэн баллах, ямар алдаа гаргавал баригдах эрсдэлтэй вэ гэхчлэн бүгдийг хэлж өгч, гэмт хэрэгтэн бэлтгэх үнэгүй сургалт, гарын авлага болоод байгаа хэрэг.

Тиймээс гэмт хэргийн тухай ярьдаг контентуудын агуулга, хэлбэр дээр хяналт тавих, тархалтыг нь хязгаарлах, энэ жанрын киноны импортыг цэгцлэх зэрэг тодорхой алхам хийнэ үү, Хууль зүйн сайд аа!