Төрийн өндөр албан тушаалтнууд, эрх мэдэлтнүүд албан тушаалаа урвуулан ашигласан, эрх мэдлээ хэтрүүлэн хэрэглэсэн, авлига авсан хэрэгт олонтаа холбогддог ч шүүхээр шийдэгдэж, хуулийн хариуцлага хүлээж байсан нь бараг үгүй. АТГ, прокурор гээд шалгагдаж байх замдаа замхраад алга болчихдог. Шүүхээр орлоо ч хэрэгсэхгүй болгочихдог.

Хамгийн сүүлийн жишээ нь эдүгээ хууль тогтоох сэнтийд заларч суугаа Даваагийн Цогтбаатар. Тэрээр УИХ-ын 1 дүгээр тойрог буюу Архангай, Өвөрхангай, Баянхонгор аймгаас сонгогдон, парламентын гишүүн болсон. 2016-2020 онд Хөгжлийн банкинд хэлтсийн захирлаар ажиллаж байхдаа албан тушаалаа урвуулан ашиглаж бусдад давуу байдал олгосон гэх хэрэгт холбогдон, шалгагдаж байгаад СБД-ийн Эрүүгийн хэргийн анхан шатны шүүхээс нийтийн албанд томилогдох эрхээ хоёр жилээр хасуулж, 20 сая төгрөгөөр торгуулж байсан. Энэ бол 2023 оны 7 дугаар сард болсон явдал. Үүнээс жил хагасын дараа буюу 2024 оны 12 дугаар сарын 11-ний өдөр болсон Хяналтын шатны шүүхээс ч мөн анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг хэвээр үлдээсэн.

Д.Цогтбаатарыг Эрүүгийн хуулийн 22.1 дүгээр зүйлийн 2 дахь хэсгийг зөрчиж, “Мон дулаан”, “Газ импорт”, “Бэрэн” “Сэлэнгийн герфорд”, “Пи Си Вай” зэрэг компанид давуу байдал олгосон хэмээн шалгаж эхэлсэн бөгөөд шүүх хуралдааны явцад “Сэлэнгийн герфорд”, “Пи Си Вай” ХХД-д холбоотой үйлдлийг хэрэгсэхгүй болгосон байдаг.

Дээд шүүхийн шийдвэр гараад даруй гурван сар өнгөрчихөөд байхад Д.Цогтбаатарыг эгүүлэн татах ажлыг ангийнхан нь хийсэнгүй.   

Улсын Их Хурлын тухай хуулийн 9.1.5-д “УИХ-ын гишүүн нь гэмт хэрэг хийсэн нь шүүхээр тогтоогдсон тохиолдолд Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны дүгнэлтийг үндэслэн УИХ тогтоол батална” гэж заасан байдаг. Өөрөөр хэлбэл, ТББХ дүгнэлт гарган, УИХ-аар хэлэлцүүлэн, гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр тогтоогдсон тухайн гишүүнийг бүрэн эрхээс нь чөлөөлнө гэсэн үг.

Гэтэл өчигдөр /2025.03.17/ УИХ-ын Ёс зүйн байнгын хорооны дарга Б.Баярбаатараас сэтгүүлчид энэ асуудлыг тодруулахад “Дээд шүүхийн гаргасан шийдвэрийг УИХ хэлэлцэх эрхгүй. Дээд шүүх ч шийдвэрээ албажуулж ирүүлэх үүрэг хүлээхгүй. Тухайн шийдвэрийг УИХ яаж хүлээж авах вэ гэдэг зохицуулалт байхгүй. Гэхдээ Үндсэн хуулийн 29 дүгээр зүйл дээр УИХ-ын гишүүн гэмт хэрэг үйлдсэн нь шүүхээр эцэслэн тогтоогдсон бол эгүүлэн татна гэсэн заалт байдаг.” хэмээн мэдэгдсэн. Харин өнөөдөр ТББХ-ны дарга Ж.Бат-Эрдэнэ мөн адил агуулгатай юм яриад сууж байна. Тус байнгын хорооноос Улсын Дээд шүүх рүү албан бичиг явуулсан бөгөөд хариу ирсний дараа манай хороогоороо хуралдан, дараа нь нэгдсэн чуулганд танилцуулах юм байна. Хэвлэлийнхэн эл асуудлыг хөндөөд эхлэхээр ажил хийсэн болж харагдах гэсэн арга ядсан хэрэг.

Хууль тогтоож, баталсан хуулийнхаа хэрэгжилтийг нь хянах үүрэгтэй парламент, тэр дундаа төрт ёсыг дээдлэн сахиулах чиг үүрэгтэй Ёс зүй болон Төрийн байнгын хорооны дарга нар нь ийн мэдэн будилсан юм ярьж, хуулийг хэрэгжүүлэхгүй байгаа нь гунигтай.

Хэрэв хэн нэгэн иргэн эсвэл хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл дарга нарыг хурцаар шүүмжилсэн бол хууль хяналтынхан “гэрлийн хурдаар” ажиллаж, өдөрт нь багтаан байцааж, бүр шүүхийн шийдвэргүйгээр цагдан хорьж,  зарим тохиолдолд шүүхээр хүртэл яаравчлан оруулж ялладаг. Гэтэл дарга нарт холбоотой хэрэг бүхэн ийн сунжирч, эцэстээ мартагддаг энэ гаж үзэгдэл манай нийгмийн соёл болтлоо хэвшиж байна.

Хууль тогтоодог УИХ хууль зөрчигчийг “бүрэн эрх” цайздаа хамгаалж суугаа нь хэний эрх ашиг вэ? Дуртай хүнээ доромжилж, чанга дуугаар хашгирч байдаг ахаас нь айгаа юу? Аль эсвэл илүү том эрх ашиг байна уу?

Эрхэм гишүүд ээ, Үндсэн хуулиа мөрдөж, ажлаа хийцгээ!