Хүний нийгэмд амьдарч байгаа хэн бүхэн хариуцлага гэгч зүйлийг амьдралынхаа турш үүрч явах шаардлагатай байдаг. Учир нь бидний үг, үйлдлийн үр дагавар их, бага хэмжээгээр бусдад нөлөөлж байдаг. Энэ нь ялангуяа олны танил, алдартнуудад илүү хамаарна. Хэдий чинээ олон хүний хайр, хүндлэлийг хүлээнэ төдий чинээ их хариуцлага үүрэх нь бичигдээгүй хууль.

Хэрэв хариуцлага алдсан бол түүндээ тохирсон шийтгэл хүлээх ёстой. Энэ нь хуулиар шийдэгдэх нь ч бий, ёс зүйгээр цэгцлэгдэх нь ч бий.

Монголд харин аль аль нь үйлчлэхгүй байгаа нь гунигтай. Монголчуудын, ялангуяа хүүхэд залуусын даган дуурайх дуртай солонгосчууд ёс зүйн хариуцлага хүлээлгэх тал дээр маш хатуу, чанга ард түмэн. Энэ тухайд, монголчуудын сайн мэдэх жүжигчдийн амьдралд тохиолдсон, гашуун, сургамжит түүхээр жишээ татъя.

Ер нь аливаа олон улсын хэмжээний, нэр хүндтэй энтертайнмент компаниуд гэрээ байгуулахдаа "Нэр хүндийг хамгаалах заалт" оруулдаг. Энэ нь хэрэв хамтран ажиллаж байгаа жүжигчин ямар нэгэн шуугиант хэрэгт холбогдон, тухайн уран бүтээл, брэндийн нэр хүндэд сөргөөр нөлөөлвөл торгууль төлөх үүрэг хүлээдэг гэсэн үг.

Ким Сү Хёныг чирсэн Ким Сэ Роны үхэл

Саяханы жишээ гэвэл сарын өмнө амиа хорлосон гэгдэх жүжигчин Ким Сэ Рон байна. Тэрээр 2022 оны 5-р сард согтуугаар жолоо барьж яваад замын хажуугийн цахилгаан трансформатор, мод мөргөж осол гаргасан. Ослын улмаас ойр орчмын дэлгүүр, гэр хорооллууд тоггүй болж их хэмжээний хохирол учирсан. Цусны шинжилгээгээр алкохолын хэмжээ 0.2 хувиас дээш гарсан тул жолоодох эрхийг нь бүр мөсөн хассан. Жилийн дараа болсон анхан шатны шүүх хурлаар Ким Сэ Ронд 20 сая воны торгууль төлөх шийтгэл оноосон. Өмнө нь гэмт хэрэг үйлдээгүй бөгөөд хохирлыг барагдуулах оролдлого хийсэн тул хөнгөн ял оноосон гэж шүүх мэдэгдсэн байгаа юм.  

Эл явдлаас хойш Ким Сэ Рон "Амьдрал хэцүү болсон" гээд түргэн хоолны газарт ажиллаж буй зургаа SNS-д байршуулсан ч ослын дараахан найзуудтайгаа тансаг үдэшлэг хийж буй зураг нь ил болсноор маш их шүүмжлэл дагуулж, нэр хүнд нь улам унасан.

Согтуугаар машин барьж, осол гаргасны улмаас тэр үед тоглож байсан кинондоо нэр хүндийг хамгаалах гэрээний хүрээнд 1.1 тэрбум воны хохирол барагдуулах хэрэгтэй болж, “Gold Medalist”  энтертайнмэнтээс 700 сая вон зээлсэн байна. Жилийн дараа тус энтертайнмэнтээс зээлсэн мөнгөө төлөхийг шаардаж эхлэхэд охин мөнгөгүй байсан тул үерхэж байсан жүжигчин Ким Сү Хёнд хандсан байгаа юм. Учир нь тухайн энтертайнментын эзэн нь Ким Сү Хёны ах аж. “Ах аа, надад хугацаа өгчих, бага багаар төлөөд явъя” гэсэн зурвас илгээсэн ч  Ким Сү Хён хариу өгөөгүй. Ким Сэ Рон хариу арга хэмжээ авах гээд Ким Сү Хёнтой үерхэж байсан үеийн зургаа сторидоо хийсэн нь баахан шуугиан тарьсан ч Ким Сү Хёны зүгээс “бид хоёр ямар ч харилцаагүй” хэмээн гүрийсээр байв. Энэ хооронд Ким Сэ Рон болон түүний гэр бүлийнхэн хэвлэлийнхэнд олонтаа хандсан ч хэн нь ч тэдний түүхийг нийтлэхийг зөвшөөрөөгүйн учир Ким Сү Хён хаалтын гэрээ байгуулсантай холбоотой байж. Харин өчигдөр орой юутүбэр Гаро Сэ Ро Ким Сэ Рон болон Ким Сү Хён нарын үерхэж байх үеийн мэссэжийг олон нийтэд ил болгосноор олон нийтийн булли Ким Сү Хён руу чиглэх төлөвтэй болоод буй. Учир нь 2018 онд Ким Сэ Рон нь 18 настай байсан бөгөөд түүнээс 12 насаар ах Ким Сү Хён насанд хүрээгүй хүүхэдтэй харилцаа тогтоосон гэсэн үг.

Хэрэв Ким Сү Хён насанд хүрээгүй хүүхэдтэй үерхэж байсан нь тогтоогдвол түүний одоо тоглож байгаа "Knock-Off" цувралын продюсер “Disney+” компани түүнээс мөн нэр хүндийг хамгаалах заалтын дагуу их хэмжээний нөхөн төлбөр нэхэмжилж болзошгүй. Ким Сү Хён нь уг цувралын эхний бүлгийн 8 ангид тоглосныхоо хөлсөнд 50 тэрбум вон авах гэрээтэй бөгөөд энэ ажлын хөлс төдийгүй эхний бүлгийн нийт зардал болох 600 тэрбум воны тодорхой хувийг нөхөн төлбөрт өгөхөд хүрнэ. Олон улсын жишгээр нэр хүндийг хамгаалах гэрээний дагуу хохирол учруулсан бол нийт зардлын 20-30 хувьтай тэнцэх торгууль төлдөг.

Хэрэв Disney+ шүүхэд хандах юм бол Ким Сү Хёнтой гэрээтэй  15 брэнд ч мөн адилхан арга хэмжээ авах магадлалтай бөгөөд энэ тохиолдолд солонгосын хамгийн өндөр үнэлгээтэй жүжигчдийн нэг болох Ки Сү Хён дампуурахад хүрнэ.

Кино үйлдвэрлэлийг гацаасан оддын мансуурал

Солонгосын оддыг ил болон далдаар үргэлж дагаж байдаг нэг асуудал бол мансууруулах бодис. Уг асуудлаас болж Солонгосын анхны Оскарын шагналт жүжигчин, “Parasite” киноны гол дүрийг бүтээсэн И Сон Гюн амиа хорлосон. Түүний тоглосон "Гарц" кино Каннын наадамд шалгарсан ч нээлтээ хийх боломжгүй байдалд орсон.

Мөн жүжигчин Ю А Ин хар тамхинаас болж, мэргэжлийн карерээ өндөрлүүлсэн. Түүний тоглосон "Шийдвэр", "High Five", Netflix-ийн "Ертөнцийн төгсгөлийн тэнэгүүд" гэх мэт кинонуудын нээлт мөн хойшлогдож байв. Эдгээр кино нь 950 тэрбум воны өртгөөр хийгдээд байсан юм.

И Сон Гу болон Ю А Ин нарын хар тамхитай холбогдсон асуудал солонгосын телевиз болон драманы салбарт асар их хохирол учруулж, бүхэл бүтэн салбарын үйлдвэрлэлийг гацааж байсан гашуун түүхтэй.

Нэр хүндийг хамгаалах гэрээ нь солонгосоор хязгаарлагдахгүй, бусад улс орнуудад ч мөн үйлчилдэг. Жишээлбэл, 2018 онд Netflix алдарт жүжигчин Кевин Спэйси /Kevin Spacey/-г шүүхэд өгснөөр тэр "House of Cards" цувралын гол дүрээс хасагдаж, 3 тэрбум ам.долларын нөхөн төлбөр төлөх шийтгэл авч байсан. Үүнээс болж Кевин Спэйси үл хөдлөх хөрөнгөө борлуулж, дампуурлын ирмэгт хүрч байсан удаатай.

Эдгээр тохиолдлоос дүгнэхэд, алдартнууд биеэ зөв авч явахгүй бол, жижигхэн гэлтгүй ямар нэг алдаа гаргавал олон нийтийн “булли”-д хүчтэй өртдөг, энэ нь тэдэнд сэтгэл зүйн маш том гэмтэл учруулдаг төдийгүй санхүүгийн асар их дарамтад оруулдгийг харж болно. Өгөөтэй, аваатай байх нь хорвоогийн хууль хойно. 

Харин манайд урлагийн зүтгэлтэн, спортын тамирчин, улс төрч хэн ч бай олны танил эрхмүүд хичнээн ёс зүйгүй, увайгүй хэрэг үйлдсэн ч хэдхэн хоног нийтээрээ шуугиад л өнгөрчихдөг. Тэдний нийгмийн сүлжээн дэх аккаунтуудын дагагчид хорогдох нь байтугай эсрэгээрээ нэмэгддэг. Тэдэнтэй хамтран ажиллаж буй студи, продакшн, брэндүүд хамтын ажиллагаагаа зогсооно гэсэн ойлголт бараг л үгүй. Бусдын бүтээлийг зохиогчийн зөвшөөрөлгүйгээр ашигласан нь илчлэгдсэн кино, жүжиг, шоу руу үзэгчдийн цуваа тасрахгүй.

Товчхондоо уран бүтээлчид нь оюуны өмчийг хулгайлахдаа ичдэггүй, залуучуудад буруу үлгэр дуурайл үзүүлдэг, тамирчид нь допинг хэрэглэчихээд уучлал гуйдаггүй, улс төрчид нь улсаа зарж идчихээд хуулийн өмнө хариуцлага хүлээдэггүй хөгийн нийгэмд бид амьдарсаар байна.

Олны хайр, хүндлэлийг хүлээж байгаа бол хариуцлага гэгч хүндхэн ачаа сэтгэлдээ, зүрхэндээ үүрч явдаг орчлонгийн хуулийг огоорох эрх бидэнд үгүй.