Монгол Улсын экспортын орлогын 90 орчим хувийг уул уурхай, үүний 70-80 хувийг нүүрсний борлуулалт эзэлдэг. Тэр ч утгаараа нүүрс нь төсвийн орлогыг бүрдүүлэхэд голлох үүрэг гүйцэтгэсээр байгаа. Гэвч 2025 он гарсаар дэлхийн зах зээл дээр нүүрсний үнэ буурч эхэлсэн нь манай нэгдсэн төсвийн орлого төлөвлөгөөндөө хүрэхгүй байх вий гэдэг болгоомжлол төрүүлж байгаа юм. Тэгвэл дэлхийн зах зээл дээр нүүрсний үнэ буурахад нөлөөлсөн хүчин зүйлс нь юу юм, энэ уналт ойрын хугацаанд зогсож, эргээд өсөх үү гэдэг асуултад хариулт хайлаа.

“Trading economics”-ын мэдээлснээр оны өмнөхөн 120 ам.доллар байсан нүүрс он гараад 117 ам.доллар болж, улам унасаар өнөөдрийн байдлаар 103 ам.доллараар үнэлэгдэж байна. Үүнд нөлөөлсөн гол хүчин зүйлсийг авч үзье.

Нэгдүгээрт, нүүрсний үйлдвэрлэл нэмэгдсэн байна. Тухайлбал, жилд 4.5-4.6 тэрбум тн нүүрс олборлодог БНХАУ 2025 онд олборлолтоо нэмэгдүүлж, 4.82 тэрбум тонн хүргэхээр төлөвлөжээ. Өнгөрсөн онд ч мөн олборлолтоо нэмэгдүүлэх хандлагатай байсан. Тухайлбал, 2024 оны 10 дугаар сард Хятад улсын хэмжээнд өдөрт 12.28 сая тн нүүрс олборлож байсан бол 11 дүгээр сард  14.3 сая тоннд хүрч нэмэгдсэн байдаг.

Нүүрсний олборлолт нь  агаар болон усыг бохирдуулах, хөрсний эвдрэл үүсгэх, ой мод устгах зэргээр байгаль орчинд сөрөг нөлөөлөл үзүүлдэг учраас олон нийт, нутгийн оршин суугчдын эсэргүүцэлтэй тулгардаг. Тиймээс тус улс хяналт шалгалтаа улам чангатгах болсноор орд эзэмшигчид эрсдэлээ бууруулахын тулд олборлолтоо нэмэгдүүлж, аль болох богино хугацаанд ашиглаж дуусгах сонирхолтой байгаатай холбоотой гэж ажиглагчид үзэж байна.

Хоёрдугаарт, эрчим хүч үйлдвэрлэгч компаниуд нүүрсээ их хэмжээгээр нөөцөлсөн байна. Тухайлбал, 2024 оны 9, 10-р сард гэхэд л нөөцөө 12 хувиар өсгөжээ. Энэ нь нүүрс нэмж худалдан авах хэрэгцээг багасгаж, улмаар үнэ буурахад нөлөөлж байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, эрэлт багасчихаад байхад нийлүүлэлт нэмэгдсэнээр үнэ унах үндсэн нөхцөл болсон байна.

Гуравдугаарт, сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэл нэмэгдсэн байна. Энэ нь Хятадын үйлдвэрлэлийн бүс нутгуудад их хэмжээгээр бороо орсны улмаас усан цахилгаан станцуудын үйлдвэрлэл өссөнтэй холбоотой аж. Мөн Европын орнууд 2024 онд нарны эх үүсвэртэй эрчим хүчний үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлснээр дээд амжилт тогтоож, түүхэндээ анх удаа нүүрсээр үйлдвэрлэсэн эрчим хүчийг давсан байна.

Дөрөвдүгээрт, нүүрсний хэрэглээний өсөлт саарсан. Дэлхийн банкны мэдээлснээр, дэлхийн улс орнууд 2023 онд нүүрс хамгийн ихээр хэрэглэсэн боловч  сэргээгдэх эрчим хүчний хэрэглээ өсөж, байгалийн хийн үнэ буурсан нь эргээд нүүрсний хэрэглээний өсөлт саарахад нөлөөлж байна. Хэдийгээр АНУ болон Европын орнуудад нүүрсний хэрэглээ буурч байгаа ч гэлээ Хятад, Энэтхэг зэрэг улсад хэрэглээ өссөн хэвээр байгаа нь бидэнд найдлага төрүүлж байгаа юм. Учир нь БНХАУ-ын нүүрсний импортын 49 хувийг манай улс дангаараа хангадаг.

Цаашдын хандлага: Нүүрсний үнэ цаашид буурч, энэ онд болон ирэх жил тус бүр 12 хувиар буурах төлөвтэй байна гэж шинжээчид үзэж байна. Гэсэн хэдий ч энэ нь цар тахлын өмнөх түвшнээс өндөр байна гэсэн үг.

2022 онд тн нүүрсний үнэ дэлхийн зах зээл дээр 457 ам.долларт хүрч, түүхэн дээд амжилт тогтоож байхад монголд 200 ам.доллар дөнгөж давж байсан. Өнөөдөр дэлхийн зах зээл дээр нүүрсний үнэ 103 ам.доллар байхад монголд 80 гаруй ам.доллар үнэтэй байна. Бас ч гэж хоорондын зөрүү багассан аж. Тэгвэл нүүрсний үнийг өсгөх боломж юу байна гэдэгт хариулт хайлаа.

Тэр үед манай амны үнэ Дэлхийн хамгийн том олборлогч, үйлдвэрлэгч бас хамгийн том импортлогч Хятад улсын нүүрсний хэрэглээ хүлээлтээс давсан тохиолдолд нүүрсний үнэ өсөх боломжтой. Мөн сэргээгдэх эрчим хүчний үйлдвэрлэл цаг агаарын нөлөөгөөр буурвал нүүрсний хэрэглээ өсөх боломжтой.