Йелийн их сургуулийн философийн багш Жейсон Стэнли улс төрийн нөхцөл байдлын улмаас АНУ-ыг орхин явахаар болжээ. АНУ-д дарангуйлал тогтож эхэлж байгаа хэмээн тэрээр үзэж байна. Стэнли 2018 онд “Фашизм хэрхэн ажилладаг вэ” ном бичсэн нь 20 гаран хэл дээр орчуулагджээ. Дональд Трампын Засгийн газар фашизм руу гулсан орж байгаа хэмээн тэрээр баталж байна. АНУ-ын Засгийн газрын дайралт их сургуулиуд руу чиглэсэн, тиймээс тэрээр Америкийг орхиж Канадад суурьшихаар шийджээ. ВВС түүнтэй уулзаж ярилцжээ.

- Гол шалтгаан бол улс төрийн нөхцөл байдал. Миний академик ажил мэргэжлийн хувьд ч, хар, еврейн эрлийз миний хүүхдүүдэд ч тохиромжгүй гэж үзэж байна. Еврей гаралтай америк хүмүүсийг улс төрийн төвд аваачиж тавих болсон нь маш аюултай. Трампын засаг захиргаа их сургуулиуд зэрэг ардчилсан институт руу дайрахын тулд тэднийг ашиглаж байна. Еврей хүмүүсийг нохойд барьдаг мод мэт ашиглаж байгаа нь миний сэтгэлийг зовоож байна, улс оронд ч хохиролтой. Төрийн байгууллагуудыг еврей хүмүүс хянадаг гэсэн ойлголт бий болгож байгаа нь еврейн эсрэг үзлийг өдөөхөөс өөр юу ч авчрахгүй. Үүнээс гадна миний хоёр хүүхэд хар арьстай, тэдний ялгарал, онцлог арчигдаж, довтолгоонд өртөж, жижгэрч байна. Би уул нь явна гэж бодоогүй байсан, гэвч Колумбийн их сургууль Трампт найр тавьж эхлэхэд би явах тухай бодох болсон. Академик институцууд энэ цаг үеийн мөн чанарыг олж харахгүй байна, санаж байснаас ч илүү том дайн гэдгийг хүлээн зөвшөөрөхгүй байна.

- Үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө рүү хамгийн муухайгаар дайрсан явдал болсон. Холбооны Засгийн газар үзэл суртлыг нь хүлээн зөвшөөрөхгүй гэхдээ академик байгууллагын ажилд хөндлөнгөөс хошуу дүрж байна. Энэ нь ямар эмгэнэлтэй зүйл вэ гэдгийг академик ертөнцөөс хол хүн ойлгохгүй. Колумбийн их сургууль нэгэн чухал захирал Катерин Франкийг хэлсэн үгнийх нь төлөө шахаж цагаас нь өмнө тэтгэвэрт гаргасан.

 

Израилийн үйлдлийг шүүмжилж байгаа хүмүүсийг нэг ангилалд оруулаад ялгаварлаж байна. Колумбийн их сургууль улс төрийн шалтгаанаар шалгарсан багшаа шахаж тэтгэвэрт гаргаж байна. Энэ нь цаашаа өргөжөөд явахгүй гэж хэн хэлж байгаа юм? Фашизм яаж ажилладагийг та нар мэдэх байх. Колумбийн их сургууль нэг жишээ нь болж байна. Колумбийн захиргаа шууд л найр тавиад явчихсан.

- Мэдээж өөрчлөхгүй. Учир нь тэд удирдах зөвлөлийн өөр нэг гишүүнийг үүрэг гүйцэтгэгчээр томилсон. Сургуулийн удирдагч яагаад огцорсон нь тодорхойгүй. Гэвч фашизм заналхийлж байхад олон мөрөөдөл гарч ирдэг, муугүй л байна гэж олон хүн хэлдэг. Засгийн газар их сургуулийн удирдлагын асуудалд их анхаарал хандуулаад эхэллээ. Энэ яав ч сайн зүйл биш.

- Яагаад гэвэв бид тийм болсон, бидэнд эрх зүйт төр улс гэж алга. Би энэ талаар ярихаас залхаж байна. Ерөнхийлөгч, Илон Маск хоёр хүссэн зүйлээ л хийж байна. Шүүх засаглал гамшиг болсон. Бид нацист Герман биш, гэхдээ бид маш муу замаар явж байна. Тодорхой зүйлийн талаар яриад байх хэрэг алга. Үүнд мэргэжилтэн хэрэггүй. Хэвлэл рүү, шүүх рүү, их сургууль руу дайрч байна. Бүгд найрамдах намын Конгрессын гишүүн Майк Жонсон “Бид нартай санал нэгдэхгүй бол шүүхийг тараана” хэмээн ил тод хэлж байна. Олон шалтгаан байна. Санаа бодлоо хэлсэн, нийтлүүлсэн оюутнуудыг гудамжинд баривчилж байна, америк иргэн одоо улс төр ярьж болохгүй гэж байна, визийг нь хурааж аваад хөөж гаргана гэж байна.

- Тийм. АНУ-ын иргэдийн 30 хувь нь фашизмыг хүсэж байна. Ардчилсан байгуулал өөрийнхөө нүхийг ухахын тулд санал өгдөг гэдгийг Европ харуулсан. Ардчилсан улс төрийн философид байдаг аль эртний асуудал л даа. Платоныг сана. Ардчилсан нийгэмд нэг худал амлагч гарч ирээд эрх мэдэлд гарахаараа дотоодод нэг дайсан байна, гадаадад нэг дайсан байна гэдэг. Путинийг хар, яагаад оросуудын 80 хувь нь түүнийг дэмжээд байгаа юм?

- Дарангуйлал нэгэнт тогтсон гэж бодож байна. Тэд нарт дарангуйлагч дэглэмийн хүч нэгэнт тогтсон гэж хэлж байна. Трамп яг дарангуйлагч шиг л аашилж байна. Түүний нам түүнд 100 хувь санал өгнө. Сөрөг хүчингүй, нэг намын систем мэт, нэг дарангуйлагчийн нам шиг л ажиллаж байна. Ардчилсан институцууд “Үгүй ээ, та бол дарангуйлагч биш” гэж хэлэх байх гэсэн чинь ийм юм болохгүй байна. Трамп өөрийгөө хаан, үнэмлэхгүй эрх мэдэл гэж хэлж байна. Хятад шиг, ямар нэг авторитар улс шиг л. Ардчилсан гэх байгууллууд түүнийг зогсоохгүй байна. Тэгэхээр хүмүүст ийм зүйл таалагдаад байна гэсэн үг үү? Тийм л болж таарч байна.