Жил бүрийн 3 дугаар сарын 20-ны өдрийг дэлхий даяар АЗ ЖАРГАЛЫН ӨДӨР хэмээн тэмдэглэдэг байна.

Өмнөх нийтлэл / https://mass.mn/n/99403#top /-д хүн аз жаргалыг өдөр бүр дэргэдээсээ мэдэрч болох тухай, аз жаргалын мэдрэмж төрүүлдэг даавруудын тухай өгүүлсэн бол энэ удаа төрөөс шалтгаалах хүчин зүйлс буюу гадаад нөхцөл  бололцооны талаар өгүүлье.

Аз жаргалын индексээр Монгол Улс 143 орноос 77-т эрэмбэлэгдэж байна. Өмнө нь 61 дүгээрт жагсаж байсан ч 16 байраар ухарчээ.Бидний аз жаргал яагаад ийм багаар хэмжигдэж байгаа юм бол гэсэн асуултад хариулт хайя.

Аз жаргалын индексээр байнга тэргүүлдэг Скандиновын орнууд болон Европын өндөр хөгжилтэй улсууд хүн амьдрах таатай орчныг бүрдүүлж чадсан байдаг. Дэд бүтэц гэх мэт амьдрах орчноос эхлээд эрүүл мэнд, боловсрол зэрэг нийгмийн үйлчилгээ, мөн хүнсний аюулгүй байдал, хүнээ хамгаалсан хууль эрх зүйн орчин гээд бүхий л талаар иргэддээ ээлтэй, таатай нөхцөл хийгээд бололцоог бүрдүүлж чадсан гэсэн үг.

Ганцхан жишээ дурдъя. “Уолт Дисней” компанийг үүсгэн байгуулагч Уолтер Элиас Дисней “Микки мауз” хүүхэлдэйн киноныхоо санааг олж, зургийг нь зурсан боловч түүнд кино хийх хөрөнгө мөнгө байсангүй. Иймд өөрийнхөө амь насыг нэг сая ам.доллараар даатгуулж, даатгалаа барьцаалан банкнаас мөнгө зээлж, компаниа байгуулсан гэдэг. Төдөлгүй мөрөөдөлдөө амилуулсан “Микки мауз” киногоо бүтээсэн нь асар их амжилт дагуулсан байна. Өнөөдөр “Уолт Дисней” компани дэлхийд алдартай Үндэстэн дамнасан корпораци болон хөгжиж чадсаныг бид бүтээлүүдээр нь мэднэ. “Алиса”, “Ахмад Немогийн түүх”, Цасан гоо ба долоон одой”, “Тоглоомын түүх” зэрэг дэлхийн бүхий л орны хүүхдүүд үзэж өссөн хүүхэлдэйн кинонуудас эхлээд олон оронд байгуулагдсан Диснейн паркуудыг нэрлэж болно.

Уналт, сэргэлттэй олонтаа тулгарч байсан тус компани анх хөл дээрээ босоход  тэрхүү даатгалын компани болон банк тусалсан гэж хэлж болно. Тэгэхээр АНУ нь иргэд, аж ахуйн нэгжүүддээ бизенс хийх, бизнесээ тэлж хөгжих эрх зүйн орчныг сайтар бүрдүүлж чадсан гэсэн үг.

Хэрвээ хүндээ, аж ахуйн нэгжүүддээ зориулан бий болгосон энэхүү нөхцөл бололцоо байгаагүй бол Уолтер амь насаа тийн өндрөөр үнэлүүлж чадахгүй, даатгалаа барьцаалан банкнаас их хэмжээний мөнгө зээлж, компаниа өөд нь татаж чадахгүй байсан биз. Үүний нэгэн адил монголд төрсөн хэн нэгэн авъяастан өөрийн авъяас, амь насыг өндрөөр үнэлүүлэн даатгуулж, түүнийгээ барьцаалан банкнаас зээл авъя гэж төсөөлөөд үз дээ. Асар их хүнд сурталтай тулгарч, танил тал хайж, авлига өгөөд ч бүтэхээргүй. Учир нь манайд одоохондоо тийм эрх зүйн орчин, бизнесийн соёл, хүн хоорондын итгэлцэл хараахан бий болоогүй байна.

Тэгвэл үүнийг хэн хийх ёстой юм бэ? Хувийн хэвшлийнхэн бүтээх ч гэлээ эхлээд хөрсийг нь бэлдэх үүрэг төрд бий. Хүний  эрх, эрх чөлөөг хангасан байдал, улс  төр, эдийн засгийн байдал, хууль эрх зүйн орчин энэ бүхэн нийлээд иргэд болон аж ахуйн нэгж хөгжих гадаад нөөц бололцоо болдог аж. Мэдээж хувь хүний ур чадвар, оюун ухаан буюу дотоод нөөц бололцоо нь тухайн хүн амжилттай, аз жаргалтай байх эсэхэд нөлөөлөх нь зайлшгүй ч төр буюу гадаад нөөц бололцооны нөлөөлөл ихээхэн үүрэг гүйцэтгэдгийг судлаачид хэлдэг.

Дахин хэлэхэд, хүний амьдралын өнгө гэгээтэй байх уу эсвэл хар бараан байх уу гэдэг нь ганцхан өөрийн хичээл зүтгэлээс хамаарахгүй, төр засгаас буюу гадаад нөхцөл бололцооноос ч бас хамаардаг байх нь ээ. Тэгэхээр монгол хүмүүс  аз жаргалгүй байгаагийн нэг шалтгаан нь манай төр хүнийхээ төлөө муу ажиллаж байна гэсэн үг.